خودروهای تولید شده از بعد از سال ۱۹۷۵ در دنیا با قطعهای به نام مبدل کاتالیزوری وارد بازار شدهاند. هر خودرویی که در جادهها تردد میکند منبعی از مونوکسید کربن، هیدروکربنها و اکسیدهای نیتروژن است که این آلودگیها و دود حاصل از آنها علاوه بر ایجاد مشکلات تنفسی برای انسان، برای محیط زیست نیز بسیار خطرناک است. برای مبارزه با اثرات مضر این گازها آژانس حفاظت از محیط زیست EPA مقررات کنترل انتشار گازهای سمی گلخانهای را مصوب کرد و مبدل کاتالیزوری را به عنوان عامل فیلتراسیون گاز، جزء مورد نیاز همه خودروها اعلام کرد.
کاتالیزور کجای خودرو قرار دارد؟
مبدل کاتالیزوری در قسمت زیرین و عقب ماشین، در سیستم اگزوز و بین منیفولد اگزوز و صدا خفه کن قرار دارد.
ساختار مبدل کاتالیزور چگونه است؟
خود این قطعه یا به شکل مهره یا لانه زبونی است و با یک کاتالیزور فلزی پوشانده شده است که معمولاً ترکیبی از فلز پلاتین، رادیوم و پالادیوم است.
مبدل کاتالیزوری چگونه کار میکند؟
هنگامی که گازهای خروجی از یک مبدل کاتالیزوری گرم شده عبور میکنند، دو رویداد کاتالیزوری و یا واکنش شیمیایی اتفاق میافتد:
- کاهش کاتالیستی: این مورد اولین مورد از دو رویداد کاتالیزوری است که رخ میدهد و از کاتالیزورهای فلزی برای کاهش اکسیدهای مضر نیتروژن، با جداسازی مولکولها به نیتروژن و اکسیژن استفاده میکند. به این صورت که نیتروژن درون مبدل به دام میافتد و اکسیژن از آن خارج میشود.
- اکسیداسیون کاتالیستی: اکسیداسیون کاتالیستی دومین رویداد کاتالیزوری از فرایندی است که با استفاده از کاتالیزورها ترکیبات را اکسید میکند، که شامل اکسیداسیون ترکیبات عالی توسط اکسیژن موجود در هوا میباشد.
اساساً یک مبدل کاتالیزوری محصولات جانبی مضر موجود در گازهای خروجی را فیلتر کرده و آنها را میسوزاند تا وارد محیط زیست و زندگی انسانها نشوند. در حالی که عملکرد اصلی مبدل کاتالیزوری کاهش انتشار گازهای گلخانهای مضر به هوا است، اما کارایی خودرو را نیز بهبود بخشیده و بر سرعت عمل بالای خودرو نیز تاثیرگذار است.
نحوه تشخیص خرابی یا گرفتگی مبدل کاتالیزوری
نشانههای احتمالی زیادی وجود دارد که میگوید مبدل کاتالیزوری خودرو از کار افتاده است از جمله:
- کندی موتور خودرو یا کاهش شتاب آن
- خروج دود تیره از اگزوز
- خروج بوی بد مانند بوی گوگرد یا تخم مرغ فاسد شده از اگزوز
- پرتاب ضعیف باد از اگزوز
- بالا رفتن دمای آب هنگام گرفتن کولر
- گرفتگی و تغییر صدای خودرو
- بالا رفتن بیش از حد مصرف سوخت
- کپ کردن خودرو
آیا حذف مبدل کاتالیزور خودرو مفید است؟
کاتالیزور ماشین گرفته است و یک دوست یا تعمیرکار به شما میگوید کاتالیزور ماشین خود را حذف کنید تا علاوه بر درست کار کردن ماشین، سرعت و شتاب خودرو نیز بیشتر شود. اما حقیقت این است که باز کردن کاتالیزور یا حذف آن از خودرو چیزی جز پشیمانی به همراه ندارد و خالی کردن کاتالیزور نیز هیچگونه توجیه علمی نداشته و به هیچ عنوان توصیه نمیشود.
اگر کاتالیزور ماشین گرفته است، در صورتی که شبکههای کاتالیزوری تخریب نشده باشند، با شستشوی شبکههای داخلی و تمیز کردن آن میتوانید همچنان از کاتالیزور خودرو استفاده کنید. اما اگر با باز کردن کاتالیزور متوجه شدید که شبکههای داخلی آن تخریب شده و غیر قابل تعمیر و شستشو است، تنها با تعویض کاتالیزور میتوانید مشکل خودرو را حل کنید.
به طور کلی بهتر است از کاتالیزور فابریک خودرو استفاده کنید که عملکرد مناسبتری دارد، اما به هر حال در صورت گرفتگی مبدل کاتالیزور و نیاز به تعویض باید حتماً کاتالیزور خودرو را تعویض کنید.
عمر مفید کاتالیزور چقدر است؟
کاتالیزور خودرو یک قطعه کاملاً مصرفی است که مانند سایر قطعات خودرو عمر و تاریخ مصرف مشخصی دارد. این قطعه بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی ناشی از عبور گازهای سمی مستهلک شده و کارایی خود را از دست میدهد. عمر مفید کاتالیزور در خودروهای داخلی بین ۸۰ الی ۱۰۰۰۰۰ کیلومتر بوده است، که در خودروهای خارجی تا ۱۲۰۰۰۰ کیلومتر کارکرد نیز ممکن است.
چه عواملی باعث خرابی و گرفتگی مبدل کاتالیزور میشوند؟
سایر مشکلات خودرو نیز میتوانند منجر به آسیب دیدن مبدل کاتالیزوری شوند:
- احتراق نادرست شمعها یا خرابی سنسور اکسیژن میتواند باعث گرم شدن بیش از حد مبدل کاتالیزوری شود.
- معیوب بودن واشر سرسیلندر نیز باعث نشت مایع خنک کننده به داخل سیستم احتراق و در نهایت به درون مبدل کاتالیزوری شده و آن را مسدود میکند.
به طور کلی نشت مایعات از هر نوعی که باشد باید به سرعت رفع شود تا از آسیب احتمالی به کاتالیزور یا سایر قسمتهای خودرو جلوگیری شود.
منبع: synchrony