کلاچ یک وسیله مکانیکی است که دو صفحه مدور را به هم متصل میکند و اجازه میدهد تا انرژی حرکتی از یک قسمت ماشین به قسمت دیگر منتقل شود. در یک خودروی با موتور احتراق داخلی ICE کلاچ و جعبه دنده موتور را از گیربکس جدا میکند. این کار به ماشین کمک میکند تا به راحتی دندهها را عوض کنید بدون آنکه موتور در حال کار و در حال حرکت متوقف شود.
اکثر کلاچها با پدال پا کار میکنند اما برخی از آنها و در مدلهای جدیدتر، اتوماتیک و بدون پدال هستند. متاسفانه این مدل کلاچها میتوانند به مرور زمان فرسوده شده و باعث بروز مشکلاتی در خودرو و خرابی شوند.
آیا خودروهای تمام اتومات کلاچ دارند؟
خودروهای تمام اتومات پدال کلاچ ندارند آنها دارای بستههای کلاچ داخلی و مبدل گشتاور و یک سیستم انتخاب دهنده ساده شده هستند. خودروهای اتومات از سیستم گیربکس خاصی استفاده میکنند که به کمک راننده به طور خودکار دنده را با توجه به سرعت خودرو تغییر میدهد.
چند تفاوت خودروهای اتومات با خودروهای با گیربکس دستی
- خودروهای اتومات دارای شیفتر هستند که به شما امکان میدهند بین دنده جلو و عقب و همچنین خنثی و پارک یکی را انتخاب کنید.
- گیربکس اتومات بدون اینکه شما کاری انجام دهید، دنده مناسب برای سرعت خودرو را انتخاب میکند.
- مبدل گشتاور این امکان را به خودرو میدهد در حالی که هنوز در دنده است، کاملا متوقف شود.
- برخی از خودروهای اتومات دارای حالت دستی هستند یعنی به شما امکان میدهند تصمیم بگیرید که ماشین چه زمانی دنده را تغییر دهد.
کلاچ در خودروهای برقی
اکثر خودروهای برقی یا EV سیستم کلاچ یا گیربکس ندارند. خودروهای برقی معمولاً فقط یک دنده کاهشی دارند چون موتورهای الکتریکی میتوانند گشتاور بالایی را از حالت سکون تولید کنند و به دورهای بسیار بالاتری نسبت به موتورهای با احتراق داخلی ICE برسانند.
۳ نوع اصلی گیربکسهای الکتریکی
- گیربکس الکتریکی BEV: این مدل گیربکس از یک موتور الکتریکی به عنوان تنها منبع نیرو در به حرکت درآوردن چرخها استفاده میکند و موتور احتراق داخلی ندارد. همچنین به یک گیربکس تک سرعته مجهز است که نیاز به گیربکس یا کلاچ را از بین میبرد.
- خودروی الکتریکی با برد گستردهE-REV: خودروهای الکتریکی با گیربکسE-REV فاصله بین خودروهای هیبریدی پلاگین و خودروهای الکتریکی را پر میکند. این گیربکسها تنها با برق کار میکنند، اما برخلاف خودروهای برقی همچنین از یک ژنراتور موتور در داخل استفاده میکنند تا باتری را در موتور با احتراق داخلی شارژ مجدد کند. این نوع گیربکس به کاهش آلایندهها و هزینه سوخت کمک میکند.
- گیربکس هیبریدی و هیبریدی پلاگین PHEV,HEVS: هر دوی این گیربکسها دارای یک موتور با احتراق داخلی و یک موتور الکتریکی هستند اما عملکرد متفاوتی دارند. گیربکس PHEVS درصورت اتصال به برق قابل شارژ است و معمولاً باتری بزرگتری دارد. از طرف دیگر گیربکس HEVS از موتور برای شارژ باتری استفاده میکند و به طور کلی باتری کوچکتری دارد.
انواع مختلف کلاچ خودرو
انواع مختلفی از سیستم کلاچ وجود دارد که میتواند در وسایل نقلیه به کار گرفته شود برخی از اصلیترین کلاچها عبارتند از:
- کلاچ با اصطکاک تک صفحهای: از جمله رایجترین نوع کلاچ در خودروهای دستی است.
- کلاچ چند صفحهای: از این نوع کلاچ معمولاً در موتورسیکلتها و اتومبیلهای نیمه اتومات استفاده میکنند.
- کلاچ چند صفحهای خشک: نوعی کلاچ است که تنها در موتورسیکلتهای کوهستان و با کارایی بالا نصب میشود.
- کلاچ با سیستم گریز از مرکز و نیمه گریز از مرکز: این نوع کلاچ در موتورسیکلتها و ماشینهای بنزینی از جمله ماشینهای چمن زن و اره برقی استفاده میشود.
- کلاچ سیال: انواع زیادی از این نوع کلاچ وجود دارد، اما مبدل گشتاور نوعی کلاچ سیال رایج در خودروها است که فقط در خودروهای اتومات نصب میشود.
نحوه عملکرد کلاچ در خودرو با گیربکس دستی
سیستمهای کلاچ مختلفی وجود دارند که میتوانند در خودروهای دستی به کار گرفته شوند، بنابراین همه آنها به یک شکل کار نخواهند کرد اما در هر حال هدف همگی یکسان است. اکثر خودروهای دستی دارای کلاچ اصطکاکی تک صفحهای هستند که از اجزای زیر تشکیل میشود:
- فلایویل: نوعی دیسک سنگین است که در موتور به میل لنگ متصل میشود و از جمله اجزای اصلی سیستم کلاچ است که باعث انتقال انرژی و تعادل دورانی در موتور میشود.
- صفحه کلاچ: در کلاچ باعث ایجاد فشار بر روی دیسک کلاچ میشود تا اصطکاک لازم بین دیسک و صفحه کلاچ تولید شود.
- صفحه اصطکاک یا فریکشن: نیروی موتور را به گیربکس انتقال داده و خودرو را به حرکت در میآورد.
- بلبرینگ کلاچ: از جمله قطعات اصلی سیستم کلاچ است که بین دیسک و صفحه قرار میگیرد و باعث کاهش اصطکاک روانکاری و چرخاندن دیسک کلاچ شده و در تنظیم انتقال نیرو و یکپارچگی در موتور و گیربکس نقش دارد.
- سیلندر اصلی کلاچ: وظیفه سیلندر اصلی کلاچ تولید فشار هیدرولیک لازم در سیستم کلاچ است.
- سیلندر برده یا رزرو: نوعی قطعه کنترلی در سیستم کلاچ هیدرولیک است که برای درگیر کردن یا جدا کردن صفحه کلاچ استفاده میشود و در سیستم کلاچ برای انتقال فشار هیدرولیک با سیلندر اصلی نقش حیاتی ایفا میکند.
نشانههای خرابی یا وجود عیب در کلاچ خودرو
علائم اصلی که به شما میگویند کلاچ در خودرو از کار افتاده یا دچار عیب و نقص شده است شامل موارد زیر است:
- لغزش کلاچ و سر خوردن صفحه کلاچ بر روی دیسک و مشاهده علائمی همچون لرزش گیربکس، شنیدن بوی سوختگی از داخل گیربکس، صدای سنگ زنی، مشکل در تعویض دنده و…
- پدال کلاچ اسفنجی، چسبناک یا شل شده
- شنیدن صدای قرقر یا جیرجیر از کلاچ هنگام گرفتن آن (فشار دادن کلاچ)
- مشکل در شتابگیری با وجود چرخش موتور
- مشاهده گودال مایع در زیر خودرو یا اطراف گیربکس و بروز مشکل در تعویض دنده
طول عمر کلاچ
طول عمر یک کلاچ به طور معمول تا ۸۰۰۰۰ مایل است اما بسته به رانندگی شما میتواند سریعتر فرسوده شود.
راههای افزایش طول عمر و کارایی کلاچ
- بین تعویض دنده و هر زمانی که نیاز به فشار دادن آن ندارید پای خود را از روی کلاچ بردارید.
- گیربکس را در حالت ثابت و در حالت خنثی قرار دهید و پدال کلاچ را رها کنید.
- از نگه داشتن خودرو روی تپه و سراشیبی با کلاچ خودداری کنید.
- به آرامی شتاب بگیرید و سرعت خود را کاهش دهید.
منبع: theaa